Whatsapp| Cytostaticum/biological/blokker | Bijwerkingen | Maatregelen |
|---|---|---|
| Alemtuzumab (Campath, anti-CD52) | Na s.c. inj. pijn en roodheid op injectieplaats (kan grote plek worden!), verdwijnt na 1-2 weken. Na i.v. inj. rigor, koorts, hypotensie, hoofdpijn, misselijkheid. Sterke stoornis T cel immuniteit; veel CMV reactivatie; na stoppen kans op EBV reactivatie; pancytopenie, velerlei infecties. |
PCP en herpesvirus profylaxe (tijdens en tot minimaal 2 maanden na behandeling; bij voorkeur op geleide CD4 getal (>200 × 106/l)). Bloedproducten bestralen! |
| Amsacrine | Beenmergdepressie, misselijkheid, braken, koorts, infecties, hypotensie, , alopecia, leverenzymen verhoogd (40%), convulsies, cardiotoxisch bij hypokaliëmie, hematurie. | Aanpassen bij leverfunctiestoornissen, cave hypokaliëmie. |
| Arseentrioxide (ATO) | Paresthesie, duizeligheid, dyspnoe, hoofdpijn, vermoeidheid, koorts, hypokaliëmie, hypomagnesiëmie, hyperglycemie, neutropenie, verhoogde ALAT/ASAT, verlenging QT interval. | Cave co-medicatie die ook QT verlenging geeft. ECG, glucose en elektrolytcontrole. Bij symptomen die lijken op ATRA syndroom: dexamethason 2 dd 10 mg tot klachten over zijn. |
| Asparaginase PEG-Asparaginase |
Allergische reacties, vooral bij herhaling, braken, misselijkheid, vermindering synthese stollingsfactoren (fibrinogeen, V, VIII, AT), leverfunctiestoornissen, cerebrale stoornissen (verward, depressie, coma), koorts, rillingen, pancreatitis, hyperglycemie. | Bij elke toediening adrenaline voor i.v. klaarleggen; controle glucose, amylase en stolling. |
| ATRA/Tretinoïne (Vesanoid) | ATRA syndroom/Differentiatie syndroom (koorts, dyspneu, acute ademnood, longinfiltraten, hypotensie, pleurale en
pericardiale effusie, perifeer oedeem, toename van het lichaamsgewicht), droge huid/mond, hoofdpijn en andere cerebrale verschijnselen, botpijn, transaminasenstijgingnierfunctiestoornis, stijging triglyceriden, cholesterol, QTC verlenging. |
Profylactisch 0.5 mg/kg prednison dag 1 t/m 15; bij ATRA syndroom 2 dd 10 mg dexamethason tot klachten weg; controle lever-, nierfunctie, vetspectrum, stolling (PT, APTT, fibrinogeen, d-dimeer), bij bloedingsrisico tranexaminezuur 100 mg/kg/dag, als trombo’s <50 of coagulopathie dan trombo >30 houden. |
| Azacitidine (Vidaza) | Misselijk, braken, diarree, pancytopenie, koorts, duizeligheid, huiduitslagRoodheid en pijn op de injectieplaats. | Eventueel warme pakkingen voor rode huidplekken op sc injectieplaats. |
| Bendamustine (Levact) | Beenmergsuppressie (dip pas na 2-3 weken), misselijkheid, braken, moeheid. Kans op tumorlysissyndroom. | Oppassen met late beenmergsuppressie; kuren zo nodig uitstellen. |
| Bleomycine | Koorts, anorexie, flebitis, interstitiële pneumonie (tot 10%) met longfibrose; huid/slijmvliesafwijkingen (50%) met pijn, verdikking, pigmentaties (blijvend, pas op met krab-lesies), blaren op drukpunten. | Hoeft NIET aangepast bij beenmergdepressie koorts: 4-5 mg dexamethason bij injectie of NSAID per os; longschade: cumulatief niet meer dan 400 USP-E (= mg) totaal; voorzichtig met O2 (narcose e.d.). |
| Blinatumomab | Neutropenie, anemie, trombocytopenie, leukopenie, ‘Cytokine Release Syndrome’ (CRS), hoofdpijn, tremor, tachycardie, hypotensie, misselijkheid, diarree, braken, obstipatie, buikpijn, huiduitslag, rugpijn, pijn in de ledematen, koorts, koude rillingen, oedeem, stijging van leverenzymwaarden, infusiereacties. | |
| Bortezomib (Velcade) | Vermoeidheid, misselijkheid, braken, obstipatie of diarree, hypotensie, hypertensie, skeletspierstelselpijn, neuropathie, koorts, beenmergdepressie. | Bij neuropathie, zie algoritme voor dosisaanpassing Bortezomib. |
| Brentuximab vedotin (Adcetris) | Perifere neuropathie, neutropenie, infecties, diarree, misselijkheid, braken, obstipatie, koorts, rillingen, dyspneu, hoest. | |
| Busulfan | Neutropenie, trombocytopenie, anemie, pancytopenie, anorexie, stomatitis, mucositis, diarree, buikpijn, misselijkheid, braken, obstipatie, hoofdpijn, duizeligheid, tachycardie, hypertensie, hypotensie, trombose, veno-occlusieve leverziekte, hypocalciëmie, hypokaliëmie, hypomagnesiëmie, hypofosfatemie, stijging van leverenzymwaarden en de creatinineconcentratie. | |
| Carmustine | Branderig gevoel en pijn op de injectieplaats, beenmergsuppressie, misselijkheid, braken, flebitis, dermatitis, hoofdpijn, duizeligheid, retinale bloedingen pneumonitis.
Bij cumulatieve dosis >1200 mg/m2 is er kans op (late, soms jaren later) longtoxiciteit. |
Infusietijd mag niet korter zijn dan 1 uur, injectieplaats moet tijdens toediening worden gecontroleerd. |
| Cisplatine | Beenmergdepressie, misselijkheid, braken, diarree, nefrotoxiciteit, ototoxiciteit, koorts. | Goede hydratie, urineproductie >100 ml/uur. Voorzichtig met furosemide en aminoglycosiden. |
| Chloorambucil (Leukeran) | Beenmergdepressie, misselijkheid, braken, diarree, mondulceraties. Secundaire maligniteiten. | |
| Cladribine | Beenmergdepressie, huiduitslag, moeheid, erytheem, misselijkheid, braken, obstipatie, diarree, reacties op de injectieplaats, hoofdpijn, koorts. | PCP en herpesvirus profylaxe op geleide CD4 getal (tot >200×106/l) cave: allerg. huidreactie, met name wanneer cotrimoxazol gegeven wordt; bloedproducten bestralen! |
| Clofarabine (Evoltra) | Misselijkheid, braken, diarree, febriele neutropenie, hoofdpijn, blozen, onrust, koorts, vermoeidheid, mucositis, jeuk en ‘hand-foot’-syndroom. | Wordt via de nieren uitgescheiden. Vermijd nefrotoxische co-medicatie tijdens toediening (eg, aminoglycosides, amfotericine B, NSAID) en hepatotoxische co-medicatie tijdens toediening (eg, voriconazol, ciclosporine, etc.). |
| Cyclofosfamide (Endoxan) | Beenmergdepressie, koorts alopecia, infecties, hemorragische cystitis. | Bij gestoorde nierfunctie dosis aanpassen; ruime alkalische diurese; mesna (Uromitexan) toedienen ter blaasbescherming. |
| Cytarabine ARA-C (Cytosar) |
Beenmergdepressie, sepsis, pneumonie, misselijkheid, braken exantheem, koorts, leverfunctiestoornissen, botpijn, pijn op de borst, conjunctivitis,cerebrale en cerebellaire dysfunctie.
Bij intrathecale toediening aseptische meningitis. ARDS, longoedeem, cerebellaire en cerebrale aandoeningen. |
Streptococcen-profylaxe, hypromellose of evt dexamethason oogdruppels, bij buikbeeld carentie; bij voorafgaande Ara-C toxiciteit corticosteroïden bijgeven (3 dagen 30 mg dd). Tijdens kuur pyridoxine 1 dd 250 mg dag 1 t/m 9. |
| Dacarbazine (DTIC; Deticene) | Beenmergdepressie, , ernstige misselijkheid, braken. | Sterk emetogeen! in snellopend infuus spuiten vermindert pijn bij injectie. |
| Dasatinib (Sprycel) | Beenmergdepressie, braken, diarree, vochtretentie, pleurale effusie, huiduitslag, vermoeidheid, koorts, infecties, hoofdpijn, visusstoornissen. | X-thorax controle na start, evt spiegel. |
| Daunorubicine (Cerubidine) | Beenmergdepressie, cardiotoxiciteit, mucositis, alopecia, tromboflebitis, misselijkheid, rode verkleuring urine, koorts, diarree. | Ejectiefractie controle bij cumulatieve dosis (>400 mg/m2) Dosis aanpassen bij leverfunctiestoornissen. |
| Decitabine | Neutropenie, trombocytopenie, anemie, leukopenie, misselijkheid, braken, diarree, koorts, infecties waaronder pneumonie en urineweginfecties, hoofdpijn, neusbloeding en afwijkende leverfunctie. | |
| Doxorubicine (Adriamycine) | Beenmergdepressie, cardiotoxiciteit, mucositis, alopecia, misselijkheid, rode verkleuring urine, koorts, diarree. | Ejectiefractie controle bij cumulatieve dosis (>400 mg/m2) Dosis aanpassen bij leverfunctiestoornissen. |
| Epirubicine | Beenmergdepressie, cardiotoxiciteit, mucositis, alopecia, misselijkheid, rode verkleuring urine, koorts, diarree. | Ejectiefractie controle bij cumulatieve dosis (>400 mg/m2) Dosis aanpassen bij leverfunctiestoornissen. |
| Etoposide (Vepesid) | Beenmergdepressie, misselijkheid/braken, maag-darmstoornissen, , hypotensie tijdens te snelle toediening, inductie secundaire AML. | Advies mbt aanpassing dosering aan leverfunctie variabel. Wel aanpassen aan albumine-concentratie. Biologische beschikbaarheid na orale toediening is slechts 50%. |
| Fludarabine (Fludara) | Misselijkheid, braken, moeheid, beenmergdepressie, infecties, koorts. | PCP en herpesvirus profylaxe, bloedproducten bestralen. Contra-indicatie: hemolyse. |
| Gemcitabine (Gemsar) | Beenmergdepressie, misselijkheid, braken, oedeem, rash, dyspnoe, stijging van leverfunctiewaarden, alopecia. | Lever- en nierfunctie controle nodig. Niet combineren met bleomycine (longtoxiciteit!). |
| Hydroxyurea (Hydrea) | Beenmergdepressie, huid- en slijmvliesulcera, maag-darmklachten, nierfunctiestoornis, koorts. | |
| Ibrutinib (Imbruvica) | Moe, maag-darm klachten, duizeligheid, hoofdpijn, neutropenie, trombocytopenie, lymfocytose, huiduitslag, hypertensie, koorts, oedeem, stijging van creatinineconcentratie, (opportunistische) infecties. | |
| Idarubicine (Zavedos) | Beenmergdepressie, cardiotoxiciteit, mucositis, alopecia, misselijkheid, rode verkleuring urine, koorts, diarree, misselijkheid, braken. | Ejectiefractie controle bij cumulatieve dosis (>400 mg/m2) Dosis aanpassen bij leverfunctiestoornissen. |
| Idelalisib (Zydelig) | Transaminitis, diarree (kan ook laat!), pneumonitis. | Bij leukemische beelden tijdelijke (kan wel maanden duren) stijging van circulerende lymfoomcellen (als toegediend zonder rituximab). Bij stijging transaminasen en bij diarree/colitisbeeld: stoppen en hervatten in lagere dosis bij herstel. Bij de zeldzame pneumonitis: als ernstig beeld definitief gestopt houden. |
| Ifosfamide (Holoxan) | Beenmergdepressie, misselijkheid, braken, alopecia, hematurie, hemorragische cystitis, nierfunctiestoornis en koorts. | Bij gestoorde nierfunctie dosis aanpassen; ruime alkalische diurese; mesna (Uromitexan) toedienen ter blaasbescherming. |
| Imatinib (Glivec) | Beenmergdepressie, misselijkheid, braken, diarree, krampen, artralgieën, huidafwijkingen, oedeem (periorbitaal en/of gegeneraliseerd), hoofdpijn. | Therapie niet onderbreken bij beenmergdepressie. Bij hypothyroïdie, dosering Thyrax met 50% verhogen, en na 2 weken zonodig verder aanpassen. Niet combineren met Asparaginase (trombose risico). Evt spiegel. |
| Interferon-alfa 2b/2a, (ro)peginterferon alfa 2a/2b (Intron-A, Roferon, PEG-Intron/Pegasys, Besremi) |
Beenmergdepressie, griepachtige verschijnselen, koorts, misselijkheid, diarree, chronisch moe, leverfunctiestoornissen, cardiotoxiciteit, duizeligheid, hoofdpijn,depressie, insomnia, angst. | Contra-indicatie: psychiatrische voorgeschiedenis. |
| Lenalidomide (Revlimid) | Beenmergdepressie, vermoeidheid, obstipatie, diarree, hoesten, hypokaliemie, afwijkende leverfunctiewaarden, spierkrampen, teratogeen. In combinatie met dexamethason trombose. | Antistolling toevoegen bij combinatie met dexamethason. Anticonceptie vereist (vrouwelijke patiënten). |
| Lomustine (CCNU) | Beenmergdepressie, m.n. late trombocytopenie, misselijkheid | Frequentie niet hoger dan 1x per 6-8 weken. |
| Melfalan (Alkeran) | Beenmergdepressie, misselijkheid, braken, diarree, koorts, stomatitis. | Bij bolusinjectie ijsblokjes in de mond ter vermindering ernst stomatitis; bij gelijktijdig gebruik ciclosporine verslechtering nierfunctie. |
| Mercaptopurine (6-MP, Purinethol, Xaluprine) | Beenmergdepressie, leverfunctiestoornissen, anorexie, misselijkheid. | Bij gelijktijdig gebruik van allopurinol, dosering 6-MP met 70% reduceren! Bij voorkeur ’s avonds innemen. Evt spiegel. |
| Methotrexaat (MTX) | Beenmergdepressie, hepatotoxiciteit, stomatitis, huidafwijkingen, nefrotoxiciteit, interstitiële longafwijkingen, maag/darmklachten. Na i.t. toediening: zelden chemische arachnoiditis, leuko-encefalopathie, convulsies. Passeert bloed-hersenbarrière bij hoge dosis. Risico op late encefalopathie. |
Bij hoge dosis urine alkaliseren en goede hydratie rescue met folinezuur (conform betreffende protocol), op geleide spiegels.
Bij mucositis spoelen met folinezuur mondspoeling. Bij voorkeur niet combineren met radiotherapie op de schedel. PPI staken minimaal 24 uur voor MTX. |
| Midostaurine | Febriele neutropenie, petechiae, leukopenie, overgevoeligheidsreacties, slapeloosheid, hoofdpijn, duizeligheid, hypotensie, bloedneus, keelpijn, interstitiële longziekte, pneumonitis, dyspneu, gastro-intestinale klachten, stomatitis, rugpijn, gewrichtspijn, koorts, perifeer oedeem, vermoeidheid, stijging van leverfunctiewaarden, hypokaliëmie, hypernatriëmie, verlenging van het QTc-interval en verlengde APTT. | |
| Mitoxantrone | Beenmergdepressie, cardiotoxiciteit (vooral bij voorafgaand gebruik doxorubicine), misselijkheid, braken. | De maximale cumulatieve dosis is 140 mg/m2. |
| Nilotinib (Tasigna) | Beenmergdepressie (reversibel), hoofdpijn, spierpijn, alopecia, huiduitslag, jeuk, misselijkheid, diarree of obstipatie, vermoeidheid, verlaagd fosfaat, verhoogd lipase. | CYP3A4 remmers en inductoren geven interactie. Grapefruitsap bij inname vermijden. Evt spiegel. |
| Pomalidomide (Imnovid) | Teratogeen. Neutropenie, trombocytopenie, leukopenie, anemie, neuropathie, hypokaliaemie, duizeligheid, tremor, dyspneu, hoesten, diarree, braken, misselijkheid, obstipatie, koorts. In combinatie met dexamethason ws verhoogd risico op trombose. | Acetylsalicylzuur of fraxiparine toevoegen.
Oppassen bij reeds bekende neuropathie. |
| Ponatinib (Iclusig) | Anemie, trombocytopenie, neutropenie, hoofdpijn, duizeligheid, hypertensie, dyspneu, hoesten, misselijkheid, braken, buikpijn, diarree, obstipatie, stijging van lipase, stijging van ALAT en ASAT, huiduitslag, botpijn, gewrichtspijn, spierpijn, spierspasmen, vermoeidheid, koorts. Cave cardiovasculaire trombose (arterieel en veneus, centraal en perifeer). Verhoogd risico op pancreatitis. | Niet bij AMI of CVA of revascularisatie in de anamnese. Goede bloeddrukcontrole, risicofactoren voor HVZ elimineren. Evt spiegel. |
| Procarbazine (Natulan) | Beenmergdepressie, anorexie, misselijkheid, braken, stomatitis, buikpijn, obstipatie. | Alcoholverbod (antabuseffect). |
| Rituximab (Mabthera, anti-CD20) | Bij > 50% tijdens 1e infusie gedurende eerste 2 uur koorts, rigor, hypotensie, bronchospasmen. tumor lysis syndroom. angio-oedeem.
Infecties, bronchitis, (febriele) neutropenie, leukopenie, trombocytopenie, angio-oedeem, misselijkheid, jeuk, huiduitslag, exantheem, alopecia, rillingen, asthenie, hoofdpijn. |
Prednison, paracetamol, tavegil. Terughoudendheid bij hoge tumorload of groot aantal (>25×109/l) circulerende maligne cellen i.v.m. tumorlysis en anafylactoïde reactie, of aanpassen inloopsnelheid. |
| Thalidomide | Neurotoxiciteit, neutropenie, leukopenie, anemie, perifeer oedeem. obstipatie. In combinatie met dexamethason verhoogde kans op trombose en longembolieën.Teratogeen. |
Zn profylactisch laxantia. Voor de nacht innemen. In combinatie met dexamethason trombose-profylaxe (fraxiparine).
Anticonceptie vereist. |
| Thiotepa | Beenmergdepressie, graft-versus-host reacties, verwardheid, duizeligheid, convulsies, ototoxiciteit, gastro-intestinale klachten, hartritmestoornissen, stomatitis, stijging van leverfunctiewaarden. | |
| Venetoclax | Infecties, neutropenie, anemie, leukopenie, hyperkalinmie, hypokaliemie, hyperfosfatemie, hypocalciëmie, misselijkheid, braken, diarree, obstipatie, vermoeidheid. | Dosering geleidelijk opbouwen i.v.m. risico op tumorlysissyndroom. Pas op bij combinatie met krachtige CYP3A4 remmers. |
| Vinblastine | Beenmergdepressie, alopecia, ileus/obstipatie, misselijkheid, braken, blaasvorming op de huid en in de mond. | Laxeren, aanpassen bij leverfunctiestoornissen. |
| Vincristine | Neurotoxiciteit vooral perifeer, obstipatie, alopecia. |
Laxeren, aanpassen bij leverfunctiestoornissen. |
Aanbevolen dosismodificatie van enkele cytostatica bij gestoorde leverfunctie (% van standaarddosis)
| Bilirubine (umol/l)
ASAT (U/l) |
< 25 en < 45 |
25-50 of 45-135 |
50-85 of > 135 |
> 85 |
|---|---|---|---|---|
| Amsacrine | 100 | 70-80 | 70-80 | 0 |
| Bendamustine | 100 | 70 | 0 | 0 |
| Bortezomib | 100 | 100 | 54 (0.7 mg/m2) | 54 (0.7 mg/m2) |
| Cyclofosfamide | 100 | 100 | 100 | 0 |
| Cytarabine | 100 | 100 | 100 | 25-50, op geleide tox. nadien ophogen |
| Daunorubicine | 100 | 75 | 50 | 50 |
| Doxorubicine | 100 | 50 | 25 | 0 |
| Epirubicine | 100 | 50 | 25 | 0 |
| Etoposide | 100 | 100 | 50 | 50 |
| Idarubicine | 100 | 100 | 50 | 0 |
| Ifosfamide | 100 | 100 | 100 | 0 |
| Methotrexaat | 100 | 100 | 100 | 0 |
| Procarbazine | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Vinblastine | 100 | 100 | 50 | 50 |
| Vincristine | 100 | 100 | 50 | 50 |
Aanbevolen dosismodificatie van enkele cytostatica bij gestoorde nierfunctie (% van standaarddosis)
| Kreatinineklaring (ml/min) | >50 | 30-50 | 10-30 | <10 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Bleomycine | 100 | 75-100 | 50-75 | 50 | |
| Bortezomib | 100 | 100 | 100 | 100 | |
| Carboplatin | 100 | Aanpassen volgens formule van Calvert Totale dosis (mg) = (Target AUC) × (GFR+25) |
|||
| Cisplatin | 75-100 | 50 | 0 | 0 | |
| Cyclofosfamide | 100 | 100 | 75-100 | 50-100 | |
| Cytarabine (>1g/m2) | 100 | 50 | 0 | 0 | |
| Daunorubicine | 100 | 75-100 | 50-100 | 50-100 | |
| Doxorubicine | 100 | 100 | 100 | 100 | |
| Etoposide | 100 | 75* | 75* | 50 | |
| Fludarabine | 100 | 50-80 | 50-75 | 0-50 | |
| Hyroxyurea | 100 | 50-80* | 50* | 20* | |
| Ifosfamide | 100 | 80 | 80 | 60 | |
| Lomustine | 100 | 75-100 | 0-100 | 0-50 | |
| Melfalan | 100 | 100 | 75-100
HDM 100 |
50
HDM 100 |
|
| Methotrexaat | 100 | 50% en op geleide spiegels | 50% en op geleide spiegels | 0 | |
| Vinblastine | 100 | 100 | 100 | 100 | |
| Vincristine | 100 | 100 | 100 | 100 | |
* Titreren o.g.v. effect en bijwerkingen.
LET OP! Bovenstaande aanbevelingen zijn slechts handvaten bij het kiezen van de juiste dosis.
Uitgebreid document met aanbevolen dosismodificaties bij nier- of leverfunctiestoornissen
Een uitgebreid en zeer bruikbaar naslagwerk is te vinden in de Supplementary appendix van het volgende artikel: Giraud EL et al. Dose recommendations for anticancer drugs in patients with renal or hepatic impairpment. Lancet Oncol 2021; 24(6):e229. Dose recommendations for anticancer drugs in patients with renal or hepatic impairment: an update – PubMed (nih.gov)
Literatuurlijst
- British Columbia Cancer Agency: Cancer Drug Manual. http://www.bccancer.bc.ca/health-professionals/pro[…]
- Donelli MG et al. Pharmacokinetics of anticancer agents in patients with impaired liver function. Eur J Cancer 1998;34:33-46. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9624235
- Floyd J and Kerr TA. Chemotherapy hepatotoxicity and dose modification in patients with liver disease. UpToDate 2022. http://www.uptodate.com/contents/chemotherapy-hepa[…]
- Kidney Adult Drug Book. Louisville.edu https://kdpnet.kdp.louisville.edu/drugbook/adult/
- Merchan JR. Chemotherapy-related nephrotoxicity and dose modification in patients with renal insufficiency. UpToDate 2022. http://www.uptodate.com/contents/chemotherapy-rela[…]
- KNMP Kennisbank, geraadpleegd mei 2022.
- Renal Drug Database, geraadpleegd mei 2022.