Anemie algemeen

Definitie

• verlaagde O₂-transportcapaciteit van bloed door afname van de massa van rode bloedcellen (RBC)
• klinisch surrogaat: daling hemoglobine (Hb)
  • <8,7 mmol/l bij de man (<13,5 g/dl)
  • <7,5 mmol/l bij de vrouw (<11,7 g/dl)

Anemie is een symptoom en geen ziekte, maar verwijst naar een ziekte c.q. een afwijking die moet worden gediagnosticeerd en behandeld.

PM1: Hb is een concentratie; de meting is gevoelig voor veranderingen in volume die niets te maken hebben met veranderde RBC-massa en kan dus vals verhoogd of verlaagd zijn, vb hartdecompensatie, zwangerschap of hyper-IgM (vals verlaagd Hb door vergroot plasmavolume), acuut bloedverlies (vals verhoogd Hb)
PM2: de gegeven ondergrens van normaalwaarden geldt voor mensen die op zeeniveau leven.

Symptomatologie

• initieel geen symptomen t.g.v. compensatiemechanismen; ogenblik van optreden van symptomen afhankelijk van snelheid van Hb-daling, mogelijke onderliggende hart- of longziekte, leeftijd en conditie van de patiënt
• symptomen van anemie:
  • bleekheid; hartkloppingen; snelle pols; vermoeidheid; kortademigheid bij inspanning, later mogelijk in rust; bonzen in hoofd; oorsuizing; orthostatische hypotensie; (functioneel) hartgeruis;
  • spierzwakte;
  • concentratieverlies;
  • hartdecompensatie; vooral bij slechte circulatie angina pectoris, zelfs myocardinfarct, claudicatio intermittens
• symptomen van het type anemie:
  • ijzergebrek: slikstoornissen t.g.v. mucositis / oesofagitis (in extreme gevallen zelfs ‘esophageal web’); broze nagels
  • megaloblastair: glossitis, papilatrofie op de tong; grijze haren; koorts kan passen bij megaloblastaire anemie (exclusiecriterium)
• symptomen van de onderliggende ziekte (b.v. tr. digestivus maligniteit)

Indeling

Vele indelingen zijn mogelijk; klinisch meest interessant zijn de indelingen op basis van morfologie, gebaseerd op MCV en vooral bruikbaar bij afwijkend MCV; en de pathogenetische indeling op basis van pathogenese, meest geschikt voor normocytaire anemieën (al is er noodzakelijkerwijze enige overlap tussen beide).

Morfologische indeling

• Normocytair – normochroom, zie Pathogenetische indeling
• Microcytair – hypochroom: MCV <80 fl, MCH ↓, MCHC ↓
  • ijzergebrek
  • thalassemie (bij verstoorde globinesynthese)
  • soms bij secundaire vormen van ‘sideroblastaire’ anemie of Pb-intoxicatie (bij verstoorde hemesynthese)
  • anemie van chronische ziekte (kan ook normocytair zijn maar opvallend is ook dan vaak de daling van MCH)
• Macrocytair: MCV >100 fl, MCH ↑
  • megaloblastaire anemie
  • reticulocytose (bij hemolyse of bij herstel van de anemie)
  • MDS
  • alcoholisme
  • hypothyroïdie
  • leverziekte
  • cytostatica, w.o. hydroxyurea
  • bepalingsartefact bij aggregatie van RBC (b.v. koude-agglutininen)

Pathogenetische indeling

• Verlies van RBC
  • acuut bloedverlies
  • chronisch bloedverlies, waardoor ijzergebrek
• Gestoorde aanmaak
  • onvoldoende erytropoietine:
    • lage productie: nierinsufficiëntie, leverziekte
    • geringe stimulatie: schildklier- of bijnierstoornis
    • ondervoeding
    • chronische ziekte (vaak ook microcytair)
  • beenmergafwijkingen
    • deficiëntie, zie ook micro- en macrocytair
    • infiltratie door maligne processen
    • MDS
    • aplastische anemieën en hypoplastische anemieën, w.o. pure red cell aplasia (PRCA)
• Hemolyse