WhatsappWaarom deze richtlijn?
Bij een verminderde afweer is er een grotere kans op een voedselinfectie.
Er is sprake van een verminderde afweer bij:
- “de dip” na chemotherapie, dat wil zeggen dat de witte bloedcellen (leukocyten) verlaagd zijn;
- verminderde barrièrefunctie van de darm, na chemotherapie en/of bestraling, of bij omgekeerde afstoting (GVHD) van het maagdarmkanaal;
- het gebruik van afweer onderdrukkende medicatie.
Voor wie geldt de hygiënische voedingsrichtlijn?
De hygiënische voedingsrichtlijn geldt indien u de volgende medicatie moet gebruiken:
- preventieve antibiotica (SDD medicatie), dit is een combinatie van minimaal 2 van de volgende medicijnen: fluconazol®, ciproxine®, colistine® of cotrimoxazol®, of
- afweeronderdrukkende medicatie: Neoral®, Prograft® en Cellcept®, en/of prednison® (vanaf 0,5 mg/kg/dag).
Wat zijn de voedingsadviezen bij een verminderde weerstand?
Gebruik geen:
- (deels) rauw vlees zoals tartaar, carpaccio, biefstuk, rosbief, fricandeau, rollade; door en door verhit kan wel;
- (deels) rauwe, gedroogde en gefermenteerde vleeswaren zoals filet americain, tartaar, theeworst, ossenworst, boerenmetworst, parmaham, rauwe ham, rosbief, chorizo, salami, cervelaat, droge worst, fuet, fricandeau; door en door verhit kan wel;
- leverworst, leverpastei, paté;
- rauwe vis, zoals rauwe tonijn, sushi en rauwe schelpdieren zoals oesters; door en door verhit kan wel;
- voorverpakte gerookte vis uit de koeling, zoals gerookte zalm, forel, makreel, paling, zowel vacuüm verpakt als andere verpakking; door en door verhit kan wel;
- zoute haring (maatjesharing of Hollandse nieuwe); zure haring uit een pot kan wel;
- zachte kaas van rauwe melk (of au lait cru) en rauwe melk; schimmelkaas van gepasteuriseerde melk en harde boerenkaas zijn toegestaan, indien bewaard bij maximaal 4 °C, maximaal 4 dagen;
- rauwe/zachtgekookte eieren, de dooier mag niet meer vloeibaar zijn;
- probiotica zoals Yakult®, Actimel®, Activia® en Vifit®(Vifit Sports is wel toegestaan). Bij probiotica moeten de geslachtsnaam, soortnaam én stamnaam van de bacterie op de verpakking vermeld worden. De melkzuurbacteriën Lactobacillus Bulgaricus en Streptococcus thermophilus (in yoghurt) zijn geen probiotica en zijn in yoghurt veilig te gebruiken.
Hoe gaat u hygiënisch met voedsel om?
Bereiden
- Was voor de bereiding en het eten van de maaltijd de handen.
- Gebruik schoon keukengerei van kunststof, glas of metaal (geen houten planken, pollepels).
- Houd vuile en rauwe producten apart van schone en bereide producten. Voorkom dat bacteriën van rauwe op bereide producten worden overgebracht via handen, snijplank, bord of ander keukengerei.
- Ontdooi bevroren vlees in de koelkast of magnetron. Spoel het dooivocht weg met heet water.
- Veeg gemorst dooivocht weg met keukenpapier.
- Verhit vlees, vis, kip en ei door en door.
- Groente en fruit goed wassen onder stromend water, deze dienen vers en onbeschadigd te zijn.
- Rauwe kiemgroenten zoals taugé, tuinkers en alfalfa: ondergedompeld in kokend water of door en door verhitten.
- Strooi niet zelf met peper, vermijd vooral het inademen van deeltjes (schimmelsporen).
- Pel niet zelf noten en doppinda’s, vermijd vooral het inademen van deeltjes (schimmelsporen).
- Gebruik voor het frituren van producten schone frituurolie.
- Verhit een van tevoren bereid gerecht door en door en maximaal één keer.
- Verschoon dagelijks de thee-, hand- en vaatdoekjes, was deze op minimaal 60 graden.
Bewaren
- Zet de koelkast op 4 graden.
- Laat melkproducten niet langer dan 2 uur buiten de koelkast staan, gooi deze daarna weg.
- Bewaar bederfelijke producten in de koelkast of vriezer.
- Koel een gerecht dat niet direct gegeten wordt snel af, bijvoorbeeld in een bak met (ijs)water.
- Gebruik geen producten die langer dan een uur warm gehouden worden.
- Bewaar een van tevoren bereid gerecht maximaal 2 dagen, afgedekt in de koelkast.
- Dek voedsel af, ook in de koelkast.
Hoelang kunt u voedingsmiddelen bewaren?
Over het algemeen geldt, hoe korter voeding bewaard wordt, hoe veiliger.
Let op de houdbaarbaarheidsdatum (THT) en bewaarinstructies op de verpakking.
Indien op de verpakking een kortere bewaartermijn wordt aangegeven dan in onderstaande tabel, dan dient de termijn op de verpakking te worden aangehouden.
| Bewaartijden van geopende verpakkingen of producten zonder houdbaarheidsdatum | In de koelkast (4 °C) Aantal dagen |
In de diepvries (max -18 °C) |
|---|---|---|
| Rauwe bladgroenten (sla, andijvie, spinazie) | 2 | 1 jaar (geblancheerd) |
| Roerbakgroente (rauw), soepgroente (rauw) | 2 | – |
| Verse kruiden als basilicum, peterselie, koriander, tijm | 4 | |
| Rauwkost, in de vorm van gesneden groente (zonder dressing) | 1 | 3 maanden |
| Aardbeien, bessen, bramen, frambozen, kersen | 1 | 8 maanden |
| Kiwi, perzik, nectarine, pruimen, druiven | 3 | – |
| Vruchtensalade, voorgesneden fruit, (aan)gesneden meloen | 2 | – |
| Fruit uit blik/glas | 7 | – |
| Melk, pap (niet langer dan 2 uur buiten de koelkast) | 3 | – |
| Vla, karnemelk, kefir, slagroom (niet langer dan 2 uur buiten de koelkast) | 4 | – |
| Yoghurt, kwark , koffiemelk (niet langer dan 2 uur buiten de koelkast) | 5 | – |
| Rauw vlees (rund, varken, kip) (voor eten wel verhitten) | 2 | 4 maanden |
| Rauw bewerkt vlees (gehakt, hamburger, slavink) (voor eten wel verhitten) | 1 | 2 maanden |
| Vleeswaren (alleen toegestane soorten) | 3 | 1 maand |
| Rauwe vis, rauwe garnalen (voor eten wel verhitten) | 1 | 3 maanden |
| Rauwe mosselen (voor eten wel verhitten) | 1 | – |
| Gebakken of bereide vis, gekookte garnalen, gekookte mosselen | 2 | 3 maanden |
| Gerookte vis (niet voorverpakt) | 2 | 3 maanden |
| Hollandse kaas | 14 | 2 maanden |
| Smeerkaas | 7 | |
| Geraspte Hollandse kaas | 2 | |
| Schimmelkazen van gepasteuriseerde melk (bijv. brie, camembert), harde boerenkaas, port salut, roomkaas, feta, mozzarella | 4 | 3 maanden |
De tabel is gebaseerd op de bewaarwijzer van het Voedingscentrum maart 2020.
Voor andere producten kunt de bewaarwijzer raadplegen op https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren.aspx.
Als er een marge wordt aangegeven, houd dan de kortste bewaartijd aan.
Kunt u uit eten gaan?
Vraag na bij eten dat door anderen bereid is (snackbar, restaurant, broodjeszaak) of de voeding voldoet aan deze hygiënische voedingsrichtlijnen. Afhaalrestaurants houden de voeding doorgaans langer dan een uur warm en zijn dan niet geschikt.
Veilig eten vanaf een jaar na transplantatie
Vanaf een jaar na een allogene stamceltransplantatie is de hoeveelheid medicatie vaak fors verminderd. Hierdoor is uw weerstand weer wat beter. U kunt ervoor kiezen om bovenstaande adviezen iets minder streng op te volgen; u kunt dan bijvoorbeeld een keer sushi of half doorbakken biefstuk eten. Denk hierbij echter wel steeds aan de hygiëne bij bereiden en bewaren. Het gaat tenslotte om een afweging van het risico dat u er toch een infectie van kunt krijgen.
Hierop zijn echter wel uitzonderingen, de volgende producten kunt u NIET veilig gebruiken:
- rauwe schaal- en schelpdieren;
- onvoldoende verhit varkensvlees, wild zwijn en hert;
- paté en leverworst.
In verband met een verhoogd risico op het verkrijgen van een hepatitis E-virusinfectie kunt u deze producten beter levenslang vermijden.
Voor meer informatie over voedselveiligheid
www.voedingscentrum.nl (zoekterm veilig eten, bewaarwijzer)
Bereikbaarheid afdeling dietetiek
Als u naar aanleiding van deze informatie vragen heeft, kunt u ons op werkdagen en tijdens kantooruren telefonisch bereiken via telefoonnummer (050) 361 46 03. Het kan zijn dat u de voicemail te horen krijgt. Spreekt u in dat geval uw naam en telefoonnummer in, wij bellen u dan zo spoedig mogelijk terug.
Diëtisten UMC Groningen Comprehensive Cancer Center
M.D. Douma, S. Huitema, B. Sijtema en M. Wubbels
E-mail: dietistoncologie@umcg.nl
Telefoon: (050) 361 4603
Deze richtlijn is ontwikkeld door het Landelijk Overleg Diëtisten Hematologie en Stamceltransplantatie (LODHS). Alle voorgaande richtlijnen hygiënische voeding komen hiermee te vervallen.